چه ساده میگیریم کار شعر راچون ابزاری برای برکشیدن خویش و غرور و راه یافتن به کوره راهی، و چه دشوار است به قلمرو حقیقی شعر رسید، انجا که راستی و زیبائی و حقیقت و عشق و ترحم به شاعران خسته و غبار آلود و مجروح خوشامد میگویند

یکشنبه، مهر ۰۲، ۱۳۹۶

منظومه: " بدرود....!" . اسماعیل وفا یغمایی. برای امیر وفا


منظومه: " بدرود....!"
به تمامی کودکانی که در زندانها، پایگاه ههای انقلاب
و در تبعید زاده شدند.
و به پسرم "امیر"
" طریق تو دریاست و راه ههای تو درآبهای روان"
( تورات.مزامیر- مزمور هفتاد وهفت)
مهر 1362
این شعر را من سی و چهارسال قبل در روز تولد پسرم امیر سرودمودر مجموعه شعر حصار منتشر شد.. آنموقع من 29 ساله بودم و حالا اوسی و چهارساله است. امیر نیز خیلی زودتر از من تجربه را شروع کرد. اگر من در بیست سالگی به موج توفان و حادثه کشیده شدم او از هنگام تولد مثل صدها تن دیگر مثل خودش به موج و توفان کشیده شد.زندگی او و امثال او مثنوی هفتاد من کاغذی است که هنوز نانوشته و ناگفته هایش بسیار است.
در شش سالگی از قرارگاههای مجاهدین در زیر بمباران با کاروان کودکان روانه تبعید شد.هفت سال پدر و مادرش را ندید. در چهارده سالگی توانست یکسال بامن زندگی کند.بعد ظاهرا برای دیدن مادرش روانه قرارگاهها شد. .
 در بیست سالگی تصمیم گرفت قرارگاهها را ترک کند . یکسال و نیم درتیف در زندان گونه ای ماند و بعد توانست  روانه شود وحالا ادامه ایامی را میگذراند که در توفان گذشته است. حالا سرنوشتش را خودش باید بسازد با تجربه ای گران. 
بعد از حدود سی و چهار سال که این شعر را میخوانم برای خودم جالب است امیدوارم برای شما و امیر هم جالب باشدو چیزی شایسته توجه در آن باشد. می خواستم این شعر را در سالروز تولدش به او تقدیم کنم و نشر دهم که نشد. از بانوی ارجمندی که زحمت تایپ این شعر را مثل بسیاری از کارهای دیگر من کشیده تشکر میکنم. نکته دیگر اینکه پس از مدتها نگاهی به نظرات زیر شعرها انداختم. از دوستان سپاس .  به کسانی که به شیوه ملایان با تف و تشر میخواهند هر نوع نقدی را سر پیچی از فرمان خدایان زمینی ارزیابی کنند میگویم بگذاریم حقیقت قضاوت کند من نه نگران خویشتن و نه نگران شعرهایم هستم. نگران عقب ماندگی شما هستم  و از عقب مانگی شما احساس رقت میکنم .همین و بس.

منظومه: " بدرود....!"
به تمامی کودکانی که در زندانها، پایگاه هها
و در تبعید زاده شدند.
و به پسرم "امیر"
" طریق تو دریاست و راه ههای تو درآبهای روان"
(مزامیر- مزمور هفتاد وهفت)

(1)

امیر 1363
بر برکه یِ زلالِ چشمانت
                            " نور"
                   درهوای غوطه زدن فرود آمد
و برپلک هایت شکست و
                          بازگشت!.
....... با چشمانی فروبسته
سری مرطوب وکرک آلود
وگام هایی مخملین
...........آمدی
و هوای سرزمینِ ما
                 " زمین"
که چون خیمه یِ "ترکمانی" تنها
درکرانی ازغبارینه که کشانی گمشده
برنقشه یِ قدیمیِ جزایرِ ناخدای سالخورده یِ جهان "خدا"
                                                         برپاست

معبری ناشناس یافت
و بردو گلبرگِ ارغوانی کوچک
                                 لغزید
                                      و
                                       جاری شد
و دنیا
    دنیا
.......
دنیای ما آدمیانِ سالخوردِ خردسالِ خرابِ خسته!:
                                                (ساکنان قدیمی خاک)
دهانش را فراگوش تو آورد
و درگوش های گلی رنگِ تو بانگ زد:
                               " آها!!!...ی!"
                           " ....می شنوی "
..... وآنگاه با لذت چشمانش را فروبست
                   و صدای خویش را
                              ( برپرده های شفافِ گوش های تو لغزان)
                                                 با گوش های تو
                                                        شنید
" آها!!!..... ی!"
".... می شنوی".
وخندید و تو
        بدنیا آمدی.
اکرم حبیب خانی .مادر امیر
                                (2)
تو...
بدنیا آمدی
به هنگامی که در سرزمینت
برتمامی باروها
سرودِ مرگ را به افتخارِ مردگان درشیپورهای خونین می دمند
و قاتلانِ عقیم
             درهمه جا زندگی را چونان مجرمی گریزپای به تعقیب
                                                                برخاسته اند
به هنگامی که مردگان
                  از آسمان فرو ریزان
                  واز زمین رویان
با اسکت هایی شکسته
با چشمانی ترکیده و مذاب
عضلاتی تکه تکه
مغزهایی بیرون ریخته و بخارآلود
واحشایی دریده که در میان پاهاشان به نوسان است
                 ازهرکران باز می گردند
درسنبلستان سپیدِ" زندگی" می چرخد
و " نان" و" آفتاب"
و دلیرترین و زیباترین زنان و مردانِ سرزمین ترا
                       به غارت می برند
                                  به فرمانِ
                                    " مرگ"
                      
اسماعیل وفا 1363

      (3)
 و تو
.... آمدی
     به فرمانِ "زندگی"
     به هنگامی که زمان درکارِ ساختنِ سرودی دیگرست
و من
     دراستخوانهایم شکفتم
بدانگونه که درختی عریان وفسرده درگرمای آغوشِ "بهار"
و پیچید درخونم
عطرِ آن پیچکِ دلارامِ نازک اندام
که هربهار
         سینه برساقِ سیبِ خانه ی قدیمی مان می سایید
تو آمدی
       وجانم فراخی یافت وگوشتم عطرآگین گشت
وشکفتم در خویش
چونان نخلی تنها که درکویر بشکفد
و از گرده اش" دمیدی*" بردمد
                            به شبانگاه
                         و در روشنای ستارگان
      ( که چون خوشه های آبدار و درخشان تاک از آسمان)
                                                  آویخته اند
و با آهنگِ هی های باد سرگشته ای که بدنبالِ اشترانِ خموش
                                                   ره می سپرد
شکفتم...
        من براین" خاک"
        این خاک نفرین شده
        که چون یتیمی حرام زاده در دامانِ ابدیت رها شده!
        و در زیر این " آسمان"
روستای گرمه خاستگاه نیاکانی
        که درهای " اجابت" را فرو بسته
وشکسته پاره های نفرین ها و دعاهای خرد شده و ناپذیرفته را
             چون تگر گِ مرگ فرو می بارد
شکفتم
بدانگونه که خدا درآغازینِ شبِ خلقت
                   درخود و درجهان شکفت
                   و" نامتناهی" را
                   در" متناهی"
به ودیعت نهاد
وبدانگونه که
               "شیطان"
درآغازین شبِ آوارگی وعصیان
                                  درانسان.
....شکفتم
           وتو
              چون جوباری لغزنده ولرزنده وهراسان
             از اعماق ناشناخته
             به سوی آفتاب ره گشودی
             و بر زندگی
                     جاری شدی.
                        (4)
درانتظارِ تو بر درگاهِ کسی ایستاده است
درانتظارِ تو بر درگاه کسی ایستاده است
درانتظار تو
تو که خونِ مرا درجوبار فیروزه ای رگانت داری
         ( که زندگی و مرگ را درآزادی وآوارگی می طلبم
               با ترانه ای برلب
               که با زنجیره ی کلماتش آسمان و زمین را
                                             زنجیر بر گرده کشم)
و نگاهِ " مادرت" را
که دلیرست و مهربان
و دستانِ کوتاه و نیرومند" پدربزرگت" را
                     که آنچنان که به نوازش نخل ها وگندمزاران
علی امیر کبیر. مجاهد. به دار آویخته شده در بیست سالگی
                                     می پرداخت
       فرزندان دهگانه اش را نیز می نواخت
و نامِ "عموی" کوچکت را
که در زیرچشمانِ زرد و وحشی خورشیدِ تفته ی تابستان
                                                       بر دار سرد گشت
به هنگامی که درخونش سرود و طوفان داشت
و براستخوانهایش جوانی وعشق
با بانگِ چنگ خوش آهنگِ " ناهید"
کف آلوده می تاخت.
و رفت وچون طرحی گذرا برامواج سهمگین اقیانوس
محوشد
و به آبها پیوست

واز او
 سوزی ماند
و "سازی"
برجگرگاهِ مادر
و برلبان من
و نامی نیز از بهر تو
از بهر تو که هم اکنون چون سٌحره کوچکی بر دست های تیره ی من می لولی
وطرحِ زاویه ی شاخک های زردِ ساعت قدیمی من
گذشت سه دقیقه ازعمرت را نشانگرست
وچون سوت سوتکی ناهنجار فریاد می کنی.
.................
            این
          ....گذشته ی توست
امیر وفا. در چهارده سالگی رزمنده ارتش آزادیبخش
بخاطرسپار
که زندگی عجولانه بر درگاه به انتظار ایستاده است
و سلام وبدرود را مجالی نیست
این گذشته ی توست
بخاطر سپار
واز این فزونتر را در قفا در امواج و بر رودها بجوی
که همه چیز
( اگرنه با معیار ابتذال نسب نامه ی" شاهان و"شیخان" )
مه آلود است
درپشت سر
همه چیز
مه آلودست
(5)
واینک !
بشنو !
پیامِ بدرود را!
پیامِ بدرود را
(میراثی از من)
و بنگر:
پشتِ این پنجره با شیشه های بزرگش
آسمان ماست
با تکه ابری که برموج های آرام و آبی رنگ پاروزنان بسوی خورشید
می گذرد
بعد از این بسیارش خواهی دید!
واگر چه نه این ابر
و نه این آسمان،
زاده گانشان را،
[بدانگونه که پدران ما پدرانشان
و نیاکان ما نیاکانشان را نظاره کردند
و در زیرِ این سرپوش عظیمِ شگفت
زیستند
ابوالحسن یغما جندقی  شاعر نامدار دوران قاجار. نیای  امیر
عشق ورزیدند
جنگیدند
وخفتند و
در ما جاری شدند.]
با گونه گون رنگ هاشان
در سپیده دم
و به گاهی که ستاره می دمد
با تندر وآذرخشانش
و با بارانهاش
(که خوشست تموج گیسوانِ زلال و وحشی اش
بردوش های گرم و برهنه ی ما
هنگام که درکوهسار راه می پوییم و درغرش رعد و درخشِ آذرخش
سیبی سرخ وآبدار و درشت را بر زبان و دندان
می خاییم ]
با آفتابش
و با ظلماتش
که درجمجمه های ما چون هذیان می چرخد
و برپل های خیس
چون سالخورده مستان
به نیمه شبان زمستانی می رقصد.
طلعت یغمائی .مادری که جان را بر سر رفت و برگشت بر سر مزار فرزند نهاد. امیر کبیر کودکی که در اغوش اوست بیست سال بعد در برابر چشمان او به دار کشیده شد
........
........ و در زیر پنجره
زمین ماست
این دریای اشک ها
با طوفانهاش
که عجز و بردباری وتمنا را هرگز نمی آموزند
و بیزار و بی رحم با مشت پولادینشان تمامی درهای بسته را خرد می کنند
 و برنفس های گندیده
وهواهای مرده می تازند
(بیاموز ازطوفان!)
..... زمین ماست ،
این-
دریای بیکرانه ی اشک
و بازوی غرور انگیز انسان که می کوبد برلجه ها
به رزم
زمین ماست
با کوهساران وجنگل ها
با ستارگان وخدایی در فرازها
وشیطانی
در فرود
وانسان که این همه را درخویش دارد!
-بنگر
بازکن چشمانت را
بر این حبابِ مدورِ رنج
وبشنو
سمفونی زجرآور زنجیرها را
امیر و هنرمند ارجمند داریوش. پس از رهائی از بازداشتگاه تیف
در زندان ها و روسپی خانه هایی که درهر کرانه ای
چون لانه ی موریانه
برخاک طبله کرده اند
بنگرخاک را
وانسان را
مردان و زنانی را آنچنان عظیم
که پیمانه ی حقیرِ زمان گنجای پذرفتن آنان را ندارد
واز این رو
درسایه ی غول آسای " انسانیت عادی"
در مرگ می زیند
و می میرند
امیر رزمنده ارتش آزادی. چهارده ساله
-بنگر-
سرای خود را
اینک در زیر گام های من
و زمانی دیگرچون طبلی عظیم در زیرگام های تو
( دوچوب چالاکِ کوبان برطبل
که مارش زندگی ترا خواهد نواخت)
به گاهی که شاید من به آبها پیوسته باشم
وگام هایم تنها توانِ لغزیدن
بر راههای مه آلودِ خاطرات تو را داشته باشد
-بنگر
بنگر
زمین را
با شهرهای عظیم
که در زیرپل های مکرر خانه هایش
عظیم ترین رودِ پاکی ها و پلیدی ها
با قطراتش
هر قطره یک انسان
جاریست.
...... و تو نیز
هم اکنون
فروچکیده ای
جاری شده ای
و می گذری
در این رود!.
(6)
طرحی از ملاقات امیر و مادرش در سوئد. طرح تخیلی است
با سرودی به ستایش
ترا با بازوان، افراشته ام
به سوی زندگی،
به پیش می روم:
-نور از سپیده فوران می کند
ظلمت از شب
و زندگی
از زندگی
جهان و من تنی یگانه ایم
پس مرگ چیست؟
و زندگی کدامست؟
..........
........بدینگونه
ترا درآغوش می افشرم
و از زندگی
در زندگی
 به سوی زندگی گام بر می دارم
تا ترا به او سپارم
همایون یغمائی پدر علی امیر کبیر و پدر بزرگ امیر
و تو
اینک
باز کن
بازکن چشمانت را
و بنگر زندگی را
این دیو فرشته قلبِ خشنِ پر عطوفت را
این مرد را
که به مهارتِ کولیان دشنه در دستانش رام است
و به ظرافت عاشقان
سربرسینه ی ساز می نهد و درپرده های اشک
انگشتان ظریفش را برسیم ها می لغزاند
و پرده در پرده می نوازد.
..... این مرد!
با حنجره ای برای خروشیدن خشن ترین سرودها
و زمزمه ی
لطیف ترینِ نغمه ها
بازکن
دیدگانت را
و بنگر زندگی را
با موهایی زبربرفکی آهنین و با صلابت
با گیسوان انبوه و مواج
با بازوان آهنگران وپنجه های گرده دار قایقرانان
با نگاه زمزمه گر زنان
با اندیشه ی پیامبران
امیر در بیمارستان بازداشتگاه تیف در عراق. به علت تلاشش در بیمارستان برگه قدر دانی دریافت میکند
و با گام های ولگردانِ آواره به نیمه شان،
درکوچه های غربت.
بربالاپوش خلقان اوغبارتمامی راهها نشسته
سیگاری دودناک در میان دندان های سپیدش
جرقه می زند
درجیبی مکاتیب تمامی رسولان را دارد
و درجیب دیگر
مکتوب های تمامی ملحدان را
آشنای رمزآلودی
که همسایه ی خانه ی بزرگ خداست
وگهگاه نیز درغروب های غماور
به میهمانی به کلبه ی کوچکِ شیطان می رود
پنجره را برآفاق می گشاید
و با نیشخند و دشنام
مستانه فرشتگان سپید را می رنجاند و می رماند
مردی که خوب می خندد
خوب می گرید
وبدانگونه که بایسته است می جنگد
برای نان وعشق وآفتاب
و می میرد
و بر می خیزد
(از او بیآموز)
........
.............از او بیآموز
درهیأت مردی، زنی
آلوده ای
پاکدامنی
نومیدی یا امیدواری
از او بیاموز
امیر و دکتر سرهنگ جونز انسان شریفی که بازداشتگاه تیف امیر را در پناه حمایت انسانی خود قرار داد
به گونه ای ابری که پاروزنان می گذرد
ومگسی
که برقاب پنجره درامتداد ابرها، خود را بر، ابر می بیند
وبرآسمان فرمانروا می داند
وبراو دیده گشای
براین جنگل مرموزِ درهم رنگینی که درآفاق مه آلود خدا و شیطان
شاخ وبال گسترده است
براین دریای ستایش انگیز بی هراسِ هراس آور
گوش دار!
وتن سپار
غرش سمفونی عظیم او را
که مرگ را
می گریزاند
.... و با این همه بخاطرسپار و بیاد آر
که بگاهِ مرگ آوری
آنچنان دیگرگون دوزخی شعله ور
با بیشمار استخوان های سرو وصنوبر
برخواهد افروخت
که پلک هایت خواهد سوخت
وچشمانت ذوب خواهد شد
به گاهی که بازوانِ دریایی خود را
با نیروی خدا !
و با خشم شیطان!
به مرگ آوری
برمی افروزد.
(7)
ترا
بربازوان افراشته ام به زندگی می سپارم
و....
بگونه ی شیری نیمگرم
دربٌنِ دندانهایت
به گونه ی حباب های نامریی هوا
درسینه کوچکت
و به گونه ی آهی نرم و رضایت آمیز
زندگی
در تو می گذرد
و ترا درآغوش می افشرد
......
بوی خطر
چونانکه عطربا خنجر
فضا را می انبارد
از اولین لحظات.
مادرت...
با چشمانی پرهراس
چونان پرنده ای که جوجه ی کوچک کرک آلودش را در پنجه ی پلنگی بنگرد
ترا درآغوش می افشرد
و تو درآغوش او
اینک جدا از او وانگشتان نازکش
با عظیم ترین فاصله از او
شگفتا !
برپنجه های درشتِ زندگی می لولی.
چونانکه آفتاب
با خاک
چونانکه علف، با نسیم
وچونانکه ذرت زار
با مهتاب-
زندگی خموشانه سخن می گوید
وترا برپنجه های غول آسایش که بوی آهن گرم ازآن می تراود
می چرخاند
وصدای خنده اش
(چونانکه رعدی در دوردست)
درفضا می پیچد
زندگی می خندد
با تبسمی برلبان من
مادرت-و دیگران
پاهای عظیمش را درپوتین های پر میخ
که برآن ابر وگلسنگ،
ولای و دود خشکیده است
به حرکت در می آورد
برقی چشمانش را روشن می کند
بدنبال چیزی جیب هایش را می کاود
دستی تکان می دهد
و می گوید
" خٌب بدرود !"
و بیرون می رود
به هنگامی که تو برشانه های غول آسایش چون شاخه ای علف
برقله های عظیم می لرزی
..... با تو
گامی چند به بدرقه
می شتابم
و زندگی پا به راه می نهد زمزمه کنان
با پایی برخاک
و سری درابرها-
می خواند
می خواند
می خواند زندگی
 چنین می خواند
با سیگاری نیم سوخته برلب و اشکی وبرق انتقامی درچشم
درچشم های من
درچشم های تو
و تو برشانه هایش
می خواند
می خواند
می خواند زندگی:
-خواهمش پرورد
تجربه خواهم کرد با او یکبار دیگر کودکی را
درکوچه ها خواهم دوید
با بادبادکی در دست
که خورشید درآسمان نیمروز بگاه خستگی
برآن خواهد خفت
وکبوتر
از آن دانه برخواهد چید بی که به زمینش نیاز باد
وسنگِ کودک همسایه

*  *  *
می خوانم با زندگی
به بدرقه ی تو و به هنگامی که از توجدا می شوم
اولین پیام وآخرین سرود خویش را
-گوش دار فرزندم
به گاهی که درآغوش من از من در می گذری
مهراس
برشانه های ستبر زندگی
او نیز مرا پرورد
و نیاکان مرا
ویاران مرا
(دارندگان خونی فساد ناپذیر)
آن کسان،
مردان و زنان دلاوری که هرگز به زانو درنیامدند

*  *  *
می خواند
می خواند زندگی
به گاهی که ابر درگیسوان غبارآلودش می پیچد
وآذرخش برسینه اش می تازد
-با او
با او یکبار دیگر خواهم بالید
وعشق خواهم ورزید
و مستانه
با پیکری تبدار وگیسوانی خیس
درخم جاده های خلوت و در زیر باران بارنده ی مست
آواز خواهم خواند
با او یکبار دیگر حلقه برکوبه مسجد و میخانه خواهم کوفت
وخواهم خواند
سرودهای خدا
و ترانه های شیطان را.

می غرد زندگی
وجرقه می بارد از دندان هاش
وغرش موزیکیٍ هستی پرشور
بر می خیزد
می خوانم به بدرقه ات
هماواز با زندگی:
-مهراس
وبشنو سرود مرا
برشانه های بلندش ببال
وگوش دار
ما خود را اینک
درتو برافروخته ایم
برپله کانی از فردا
و مرگ را از مرزهای زندگانی خوش گریزانده ایم
چونانکه
خدایی
اهریمنی را !
واینک در تو
با تو
ابر وباد وآتش وخاک آغازین
و ما نیز درآن
.......

* * *
امیذر یکسال پس از رهائی از بازداشتگاه تیف
می خروشد
زندگی
چنین می خروشد:
-کسی چه می داند
با او یکبار دیگر خواهم جنگید
وشب های زندان و تنهایی را تجربه خواهم کرد
با او یکبار دیگر تیرباران خواهم شد
بردار خواهم رقصید
و در گوری گمنام
خواهم خفت
و با او
(مشت سنگینش را که بر آن قطرات عرق چون ستاره می درخشد
فرا می برد)
و می غرد)
چه کسی می داند
با او یکبار دیگرآتش برخواهم افروخت و در میدانها
سرود پیروزی تمام شکست خوردگان را
خواهم خروشید
با او
( برپیشانی اش خورشید شعله می کشد)
با او
گوگرد وفلزتمامی معادن را استخراج خواهم کرد
وپشت تمامی کوهها وجنگل ها
و در تمامی شهرها و روستاها
خواهم جنگید
( وقاه قاه می خندد)
***
می خوانم با او
می خوانم با آخرین نفس هام
-می بینی
انسانیت مغلوب
انسانیت مغضوب
انسانیت شکست خورده را که چگونه
می پوید
از ریسمان آبیرنگ رگ های نسل ها فرا می رود
واز تونل های تداوم استخوانها
بی مرگ می گذرد
(خدایی است انسان)
وبدینسان هشدار
هماره حرمت نیاکان را
تا پدران اولین
آتش
آب
خاک
وباد
و نیای اول
" خداوند"
که اینک تویی فرزند او
پاس دار
پاس دار
حتی
حرمت آن ابرهای آغازین را که بگاه اندیشه
در ضمیرت می چرخند
وآن آتش نخستین را
که بگاه خشم وعشق
درخون تو خویش را بر می افرازد
و....
(9)
.....من
....خسته ام!
زندگی درنگ نمی کند
و تو
رفته ای
به آوازی از دور دست ها گوش فرا می دهم
و می گریم
سرود زندگی را
که می خواند:
-روزی از تمام میدان ها
به سوی تمام میدان ها
بازخواهم گشت
بالا پوشی از بهار به شانه خواهم افکند،
و در نیمروزی عظیم و درخشان
انسان
وطبیعت را
بر خواهم افراشت
روزی....
روزی....
روزی....
(10)
از من نشانی نیست!
از تو
نشانی نیست!
من آمده ام
من رفته ام
تو آمده ای
تو
رفته ای...!
صدایم در بیکرانگی
می پیچد
"ا....م....ی.....ر"
جوابی...
نمی آید .
.....
جوابی نمی آید
خسته
برخاک های ابدیت می نشینم
وچشم هایم را
فرو می بندم
سلام
وبدرود
بدرود...........
  2\ مهر\62
دمید، در زبان کویرنشینان درخت خرمای کوچکی که از کنار درخت خرمای کهنسال می روید و با مرگ درخت کهن خود جای او را می گیرد.